'Papier is geduldig'

De een van de oudste bibliotheek van de wereld opent terug zijn deuren. De zware ijzeren poort zal weer in zijn scharnieren kreunen. En de Marrokaanse zon zal weer schuin binnenvallen in de stille leeszaal in al-Qarawiyyin in Fez. In de 9de eeuw werd deze openbare bibliotheek door een vrouw gesticht. 'Het is alsof er een wonde is geheeld,' zegt Aziza Chaouni, de architect die de restoratie op haar nam. Aziza Chaouni is een monument van een architecte. Haar projecten zijn medicijnen tegen het geweld dat wij de planeet aarde aandoen. Ze is door de hemel gezonden, deze jonge creatieve vrouw.

De grote bibliotheek staat naast de grote moskee in Qarawiyyin, twee centra van wijsheid en anitieke culturele overleving. In de bib worden onbetaalbare collecties bijgehouden, kunstwerken van onschatbare waarde en belang in de archieven van onze planeet. In deze boeken ligt de sleutel verborgen van het machtsverhaal van onze beschaving. Sinds de 9de eeuw worden er geschriften opgeslagen, geschreven over of door de machtigsten der aarde. En de bib in Qarawiyyin was de eerste die helemaal openbaar was.

Aziza

De restoratiewerken van deze bib was een huzarenwerk. Er werd een heel kanaalsysteem gegraven onder het gebouw om de vochtigheid en temperatuur op peil te houden. In de bib werd een laboratorium gebouwd om de manuscriten te onderzoeken en te bewaren. Enkele zalen zijn strikt gelimiteerd voor bezoekers omdat daar de orignele oudste manuscripten bewaard worden in een perfecte balans tussen temperatuur en vochtigheid. Een van het waardevolste geschrift is geschreven in kaligrafie op kamelenhuid en dateert van de 9de eeuw.

De geur van oud papier doordringt de leeszaal. De oude boeken lijken fragiel en tot stof te vergaan, maar ze doorstaan de tands des tijds en fleuren zelfs op, nu ze weer gelezen worden. 'Papier is verduldig,' zei ooit een beroemde apotheker van Antwerpen. En ook hier zien de lezers dat deze oude boeken niet toegeven aan de vergankelijkheid. 

De bibliothecaris legt zijn filosofie uit: 'Ons mensen kunnen ze verwonden en doden, maar boeken respecteer je met je leven. Iedereen die hier werkt, zou zijn leven geven voor de boeken.' De restoratiewerken komen juist op tijd. Een tijd waar het yihadisme het culturele patrimonium wil vernietigen. In Sirie en Irak kreunen de oude schatten onder het menselijk geweld. De grote bibliotheek in Mosul werd half leeggehaald. Duizenden manuscripten en oude boeken werden verbrand in Nimrud en Hatra (Irak) Oude graven en mausolea van Chiiten en Kristenen werden in de regio opgeblazen of platgebombardeerd. Maar Koning Mohammad VI nam de beslissing en maakte het geld vrij om de bibliotheek in Qarawiyyin te laten verreizen uit het as der vergetelheid.

Vele intellectuelen verlieten Fez, eens het centrum van wijsheid en spiritualiteit in de wereld. Nu wil Marroko deze stad terug zijn filosofisch karakter terugschenken. En Aziza, in een wereld waar mannen nog steeds de echte denkers zijn, bracht het symbool van wijsgierigheid terug tot leven met haar vrouwelijke charme.