Asielopvang kan anders

Asielcentra zijn een actueel thema. Onze maatschappij verandert vlug en doordringend door de emigratiegolf die over de hele wereld woedt. Het gaat soms iets te geweldig om onze samenlevingsregels aan te passen, laat staan de publieke aanpassing erop af te stemmen. Aan integratie zijn twee zijde. De nieuwe landbewoners moeten zich aanpassen aan nieuwe levensomstandigheden en andersom. Respect is hier het sleutelwoord. Vaak ondervinden we de golf van immigranten als overweldigend en komt ze agressief over, hoewel dat niet echt de bedoeling is. Migranten zijn op zoek naar betere levensomstandigheden voor hen of voor hun kinderen.
Asielzoekers komen terecht in centra dat werkt als een wachtkamer. De opvangperiode is voor deze mensen soms een verademing van hun verleden en een kijkvenster naar de toekomst toe. Omwonenden ervaren het vaak als een bedreiging. Deze centra werken min of meer als een getto, een concentratie van andere culturen en gewoontes. In de Vrije Universiteit Amsterdam hebben ze onderzoek gedaan naar de leefbaarheid van deze opvangperiode voor asielzoekers. Zij bekeken de humane en de sociale kant van een asielcentrum. Door besparingen worden deze kanten vaak verwaarloosd, dit heeft een gevolg van de toekomst voor deze asielzoekers en de maatschappij waar ze later in terechtkomen.



Kan de opvang anders?  

Kan dat ook anders? Hoe ervaren asielzoekers zelf hun verblijf in de azc's? Welke strategieën volgen zij, om positief in het leven te blijven staan? Welke mogelijkheden zijn er binnen de huidige situatie om de veerkracht van asielzoekers te ondersteunen?

Deze vragen stonden centraal in een onderzoek dat werd uitgevoerd in opdracht van de Werkelijkheid. Bewoners en oud-bewoners van azc's werd naar hun belevingen en ervaringen gevraagd. Op basis van deze verhalen, schetst het onderzoeksrapport Kleine stappen van grote betekenis: een nieuw perspectief op humane opvang van asielzoekers een andere kijk op een menselijke opvang. Het rapport geeft aan hoe we ervoor kunnen zorgen dat mensen hun veerkracht behouden.
Een doelstelling dat we voor ogen moeten houden voor mensen die uit deze centra in onze maatschappij terechtkomen. Elke asielzoeker komt met een positief gevoel naar een nieuw land. Zij zien nieuwe kansen, een vrijheid en een hoop op een betere toekomst. Deze positieve instelling zou moeten bewaard blijven. Blije mensen met hoop werken constructief op elke samenleving. Het passieve wachten in opvangcentra werken echter verlammend en deprimerend. Het rapport geeft enkele voorbeelden hoe het anders zou kunnen. Vrijwilligerswerk en Nederlandse les zou deze mensen enorm helpen om hun eigenbeeld terug te geven. Het zou ook de samenleving kunnen helpen en een positieve kijk kunnen geven aan deze nieuwe inwoners.
Asielzoekers hebben een zware bagage uit hun verleden. Dat is moeilijk weg te werken. Toch kan een nieuwe zin in hun leven dit verleden een plaats te geven. Als men in de centra dit verleden steeds in de focus zetten, voelen deze mensen zich gevangen. Een positieve impuls zou het evenwicht in het leven van deze mensen kunnen verbeteren. De politiek ziet de begeleiding uit trauma's als een zware financiële last. Volgens het rapport zou dat niet moeten. Kleine stappen zouden een grote impact kunnen hebben. De bureaucratie zou deze mensen kunnen bekijken als mensen, het kost niets en het geeft aan de dossiers een gezicht. Een asielzoeker is ook een vader, moeder, een zus of broer, een timmerman, een loodgieter, een ingenieur, dokter of leraar.  In de dossiers komen deze asielzoekers nog steeds over als een non-status met een beladen verleden. Het makkelijker maken van sociale bindingen zou ook een grote hulp zijn. Sociale contacten zorgen voor afleiding, voor nieuwsgierigheid naar het nieuwe leven, het zorgt voor gemoedsrust bij de integratie. Ook dat hoeft geen financiële meerlast te zijn. Creatief kan men hieraan veel veranderen. Asielzoekers blijken enorm nieuwsgierig te zijn naar het nieuwe land. Zij willen luisteren naar verhalen, de traditie leren kennen, volksdans, voorleessessies, prentenboeken zijn kleine dingen die deze mensen dichter bij ons kunnen brengen. Een win-win situatie, een win-zin situatie zelfs.
Door een zinvolle dagelijkse bezigheid, vergeten deze mensen hun trauma's even, zij leren hun nieuwe leefomgeving kennen en de nieuwe leefgroep leert hen kennen zoals ze zijn, mensen zoals jij en ik, met hun problemen, maar met hoop. Het onderhoud van de centra zou door hen lokaal kunnen gebeuren, met inspraak en benutten van creatieve inbreng.
Het onderzoek van de Vrije Universiteit van Amsterdam wil aan de politiek laten zien wat wel kan, niet wat financieel niet mogelijk is. Dit betekent werken aan een opvang die zowel de asielzoekers als de samenleving in zijn geheel op den duur meer winst oplevert.

Medewerkers aan dit rapport

Floor ten Holder is junior onderzoeker en docent aan de afdeling Organisatiewetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.
 
Halleh Ghorashi is bijzonder hoogleraar management van diversiteit en integratie aan de afdeling Sociologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Dit artikel verscheen eerder op Sociale vraagstukken.