Stukje Vlaanderen in Londen

Londen ontvangt Minister-President Peeters op cultureel-economische missie. De Minister-President heeft in februari een kort bezoek gebracht aan de Britse hoofdstad om, naast ontmoetingen en discussies over economische materies, een seminarie bij te wonen van 'Focus on Flanders', evenals de opening van de tentoonstelling “Jan Gossaert’s Renaissance” in de National Gallery.

Jan wie? Jan Gossaert ofte Jean, Janin, Gossart, Jan van Henegouwe, Jan mabuse of Jan de Waele, u kiest maar. Daarom komt hij u misschien niet zo bekend voor. Hij stierf in 1532 in Antwerpen. Hij behoort bij de 'Antwerpse maniëristen'. De Antwerpse maniëristen zijn meer verbonden met de kunststroming van de Vlaamse Primitieven dan met de Italiaanse Maniëristen. De maniëristen zijn schilders uit de hoog renaissance. Het woord komt van het Italiaans: 'des levens' of 'stijl' waarbij de experten de persoonlijke artistieke stijl van de schilders wilden uitdrukken, vooral hun elegantie en fijnheid.
Jan Gossaert is een van de gekende Antwerpse maniëristen, een uitloper van de latere vlaamse primitieven. Andere maniëristen uit Antwerpen uit zijn tijd, schilderden veel anoniem. Jan ging naar Italië en kwam terug als een Italiaanse Renaissance-schilder. Hij legde de basis van de stroming die men de Vlaams Romanisme zal gaan noemen. In navolging van Rafaël en Michelangelo. Gossaert schilderde zijn Adam en Eva puur natuur. Hij was een van de eerste die mythologische taferelen schilderde met naakte figuren. Dit werk hangt in de National Gallery in Londen.

Adam en Eva, madrid

Adam en Eva, national Gallery

Gossaert is in de kunstwereld vooral bekend als de man die de Italiaanse Renaissance naar Vlaanderen bracht. Hij reisde met Filip van Bourgondië mee op zijn diplomatieke missie naar Rome in 1508. Hij schetste daar de Italiaanse architectuur en beeldhouwkunst over. Deze on-vlaamse werken verwerkte hij in zijn schilderijen en gaf er een Noordelijke tint aan. Adam in dit werk lijkt op de Apollo Belvedere van Rome, hoewel hij robuust is als een echte Vlaamse kerel. Als men Adam beter bekijkt, is het geen kopij vanhet standbeeld van Apollo, zijn hand wijst in de andere richting. Gossaert nam deze Adam van een schilderij van Albrecht Dürer uit 1504, een vlaamse primitief. Deze twist is bijna grappig. Gossaert nam kopies van het standbeeld van Apollo in Rome en op het einde schildert hij zijn Adam net zoals de Adam van Durer die nooit in Rome is geweest en de Apollo van Belvedere dus nooit gezien heeft. Zo zat Gossaert in elkaar. Het lijkt en dan toch weer niet.
Waarom Gossaert dit deed, is giswerk. Men denkt aan de terugkeer naar de thuisbasis. De kunst in Rome bekoorde hem, maar eens terug thuis, voelde het misschien niet echt op zijn plaats in de koude en natte straten van Antwerpen. Hij waardeerde de fijnheid van de Italiaanse maniëristen, maar kon zijn ruwere noordelijke kant niet opzij zetten. Het was bekend dat Gossaert de werken van Durer goed bestudeerd had, en dat hij vol los was over de Italiaanse meesters. Toch neigde hij voor zijn ander werk na Adam en Eva, terug naar Durer om zich te laten inspireren.

Ze noemen hem ook wel eens de Mickey Duck van de kunst. Hij wordt beschouwd als twee successen gemengd. Niet de Vlaamse primitieve stijl, noch het Italiaanse maniërisme. Hierdoor brak hij niet echt door zoals Van Eyck en Memling en vele anderen dat wel deden. Toch heeft hij zijn charmes en prijst men hem voor zijn sensuele tedere werken, zoals de Maagd en Kind uit het prado en uit het Museum in Berlijn. 

Maagd met kind van Prado

Maagd met kind, Berlijn

Jan Gossaert was een echte europeaan avant la lettre. Zelfs zijn werk getuigt ervan. Hij kwam van Henegouwe en werd ook wel eens Jan de Waele genoemd, hij werkte in Antwerpen, reisde met Filip van Bourgondië de helft van Europa door en bracht al deze indrukken tesamen in prachtige werken. Ze vinden zelfs een stijl voor hem uit, omdat hij niet echt in iets past. Hij leefde in de Nederlanden, en wordt nu gezien als Vlaamse artiest. Kunst experten begrijpen nog steeds niets van zijn stijl, daarom noemen ze hem smalend Micky Duck. Maar om eerlijk te zijn, het is een rasechte Belg, zo compleet en niet te vangen in een hokje, dat er geen land mee te bezeilen valt. Hij was de verbinding tussen de Vlaamse Primitief Jan Van Eyck naar het Rubenstijdperk toe. Een schakel die belangrijk is om de kunst van de Lage Landen in hun juist perspectief te kunnen zien.